7.1 De ellipsoïde

Introductie
Scannen
GPS data
Beheren
Display
Album
Nieuwe kaart
  Ellipsoïde
  Datum
  Projectie
  Kaart
Hoogte Infobase

Een kaart is vlak maar de aarde niet. De aarde is ook geen bol en ook geen ellipsoïde; de vorm van de aarde is onregelmatig, met bergen, dalen en oceanen. Het is onmogelijk om de aarde exact op een kaart af te beelden, zelfs al was de aarde een bol. Elke afbeelding bevat fouten en de kunst van het maken van een goede kaart is om die fout zo klein mogelijk te maken. Wat klein genoeg is hangt weer af van waar die kaart voor wordt gebruikt. Een benadering van de vorm van de aarde wordt gegeven door met waterpas metingen de gemiddelde zeehoogte (ook boven land) te bepalen. Deze zogenaamde geoïde wordt gebruikt voor de definitie van hoogte op land.

Nauwkeurige topografische kaarten zijn gebaseerd op een beschrijving van de aard geoïde door een ellipsoïde; dit is een omwentelingsfiguur van een ellips. Een ellipsoïde wordt gekarakteriseerd door zijn lange en zijn korte straal. 

a - halve lange as (semi-major axis)
b - halve korte as (semi-minor axis)

In plaats van de halve korte as te specificeren, wordt in plaats daarvan veelal de afplatting gebruikt:
f - afplatting (a - b) / a  of ook vaak de reciproke afplatting 1/f.

Ellipsoïde coördinaten

Op de ellipsoïde is een geografisch coördinatenstelsel gedefinieerd waarmee elk punt wordt aangegeven door een geografische lengte- en breedte. Het coördinaten stelsel kent parallellen (lijnen evenwijdig aan de evenaar) en meridianen (lijnen loodrecht op de parallellen). De lengte is de hoek gemeten langs de evenaar met de nul meridiaan. De nul meridiaan is meestal gedefinieerd als de meridiaan door een punt in het plaatsje Greenwich in Engeland. De breedte is de hoek tussen de normaal op de ellipsoïde en het vlak van de evenaar. Deze normaal loopt dus niet door het middelpunt van de ellipsoïde.

De coördinaat die de hoogte aangeeft is de afstand van het punt, langs de normaal op de ellipsoïde, tot het ellipsoïde oppervlak. Dit is de hoogte die een GPS geeft. Op een kaart staat meestal de hoogte boven de geoïde in de zwaartekracht richting. Het is niet mogelijk deze hoogten in elkaar om te rekenen zonder een (benaderend) model van de geoïde vorm.

Ellipsoïde namen

Er zijn in de tijd vele verschillende ellipsoïden gebruikt om de vorm van de aarde te beschrijven. Deze hebben alle een naam. Enkele voorbeelden zijn WGS84, Modified Airy, Modified Fischer, Helmert 1906 en Bessel 1841. TopoAlbum kent er meer dan 25. De legenda van de topografische kaart vermeld de naam van de ellipsoïde waarop die is gebaseerd.

Een nieuwe ellipsoïde maken

Om een kaart in te voeren waarvan de ellipsoïde nog niet in TopoAlbum bestaat, moet deze gemaakt worden. Dit gebeurt met het menu 'Kaarten - Nieuwe Ellipsoïde'. Het volgende dialoog verschijnt. 

Vul de ellipsoïde naam in, geef de lengte van de halve as in meter en de reciproke afplatting (de waarde nul geeft een bol aan). Sluit het dialoog met OK.

Ellipsoïden die nog niet door projecties gebruikt zijn kunnen hier worden aangepast en eventueel verwijderd (Knop 'Verwijderen').