2.2 Kaartdelen invoeren

Introductie
Scannen
  Welke kaart
  Kaartdeel
  Satellietfoto
GPS data
Beheren
Display
Album
Nieuwe kaart
Hoogte
Infobase

Een van de belangrijkste taken in TopoAlbum is het scannen en invoeren van kaart materiaal. Elke scan van een (deel van een) kaart noemen we een kaart deel. Nauwkeurig scannen en ijken van de kaarten is van groot belang. Elke route en elk waypoint dat later aan de hand van de kaart wordt gemaakt is minstens zo onnauwkeurig als de kaart zelf.

Om een kaart zo goed mogelijk te scannen dient die zo recht mogelijk onder de scanner worden gelegd. Helemaal recht is niet mogelijk en dat moet dus gecorrigeerd worden. Er zitten nog andere fouten in een kaart. Door veranderingen in temperatuur en vochtigheid (al was het alleen maar het drogen van de inkt) rekt en krimpt een kaart. De verschillende stappen die voor het scannen, invoeren, ijken en corrigeren van kaarten nodig zijn worden in TopoAlbum begeleid door een wizzard. Dit is een serie van dialogen die het hele, niet direct eenvoudige proces, begeleid.

Aan de hand van voorbeelden, met verschillende kaarten, wordt getoond hoe deze taak met behulp van de wizzard wordt uitgevoerd. We behandelen een kaart van Vlakland (een soort Nederland) en een kaart van Luxemburg. Deze voorbeelden illustreren de karakteristieke problemen die we bij het scannen van kaarten tegenkomen.

Luxemburg

Twee kaarten, Luxemburg Nord en Luxemburg Züd, zijn aangeschaft die tezamen op een schaal van 1:50000 geheel Luxemburg bestrijken. De legenda vermeld de geodetische datum (LUREF) en de projectie (Gauss-Luxembourg). Verdere informatie over de datum en de projectie is te vinden bij de geodetische dienst van Luxemburg. Het is een Transversale Mercator projectie met de volgende parameters.

Deze projectie is onder de naam "Luxemburg" al in TopoAlbum aanwezig. Gescande kaartdelen kunnen dus direct worden ingevoerd. De kaarten tonen niet het volledige rooster, alleen rooster kruisjes op 5 km afstanden. Een ander probleempje is dat de kaarten  te groot zijn voor de (A4 formaat) scanner; er moet dus gevouwen worden.

Vouwen en scannen

Om onnodige vouwen (en dus onnodige vervormingen van de kaart) te vermijden gaan we als volgt te werk. Eerst bepalen we het aantal scans dat gemaakt moet worden door de kaart met een A4 blaadje te vergelijken. 

We werken van links naar rechts en van boven naar beneden. We kiezen voor elke scan een gebied van iets groter dan 10 x 10 km om de rooster kruispunten altijd zichtbaar te laten zijn. De scans noemen we a1 .. a6 (eerste rij), b1 .. b6 (de tweede rij), c1..c6, en d1 .. d6 (de laatste rij). 

We vouwen de kaart nu zo, dat we de eerste (a) en laatste (d) rij kunnen scannen.

Na elke scan wordt even gecontroleerd of de 5 km roosterkruisjes er op staan. We slaan het resultaat op in 'bmp' formaat in de map 'lu' (of een andere naam). Hebben we de scans a1..a6 en d1..d6, dan kunnen we de kaart weer opruimen en met de invoer beginnen (b1..b6 en c1..c6 scannen we later).

Invoeren in TopoAlbum

We openen TopoAlbum, zetten de kaart op Luxemburg (Menu "Kaarten- Kaart instellingen..."). Nu wordt alleen nog de satellietfoto van Luxemburg of het lege coördinatenstelsel getoond.

Vervolgens kiezen we het menu "Kaarten-Invoeren kaartdeel..." en het eerste paneel van de kaartdeel invoeren wizzard verschijnt.

Hier vullen we de naam van het kaartdeel bestand in (type C:\..\Maps\lu\na01.bmp of zoek het bestand met "...") en de schaal van de kaart die we gescand hebben (1:50000). Deze schaal invoer betekent niet dat de nu gescande kaart alleen op schaal 1:50000 te gebruiken is: TopoAlbum maakt ook vergrotingen en verkleiningen om snel te kunnen zoomen. De originele kaartschaal wordt gebruikt om de beste kaart te vertonen wanneer meerdere kaarten op verschillende originele schalen beschikbaar zijn.

Omdat we hier met een kaart te maken hebben en niet met een satelliet foto, laten we het vakje Satellietfoto ongemarkeerd en kiezen 'Next' voor het volgende wizzard paneel.

Grenzen van het kaartdeel gebied in kaart coördinaten

Hier wordt gevraagd naar de grenzen van het in te voeren gebied op dit kaartdeel in kaart coördinaten. Het linker-beneden punt is hier (48000,129000) en het rechter-boven punt is (60000,141000). De linker oostgrens is iets kleiner gekozen dan de meest oostelijke waarde op de kaart; de boven noordgrens is ook iets groter dan op de kaart. Hiermee proberen we geen getekend kaartmateriaal verloren laten te gaan. Met "Next" volgt het volgende wizzard paneel.

Kaartdeel grenzen op de kaart positioneren

TopoAlbum kent nu de grenzen van het kaartdeel in kaart coördinaten, maar weten nog niet waar die grenzen op de gescande afbeelding staan. Dat gebeurt nu met het "Wijzig het grid" paneel van de wizzard.

Het panorama venster laat de gescande afbeelding zien.

Het wizzard paneel vraagt nu om de kaartdeel grenzen in het panorama venster op de kaart aan te geven. Die grenzen zijn daar afgebeeld als een zwarte rechthoek met verschuifbare hoekpunten. In rood gestreept is het kaart coördinaten rooster zichtbaar, met afstanden van 1 km (voor een schaal 1:50000). We schuiven het rechter-beneden hoekpunt naar het kaart rooster hoekpunt (60000,129000). Vervolgens het rechter-boven hoekpunt zodat het rode roosterpunt 1 km daaronder (60000,140000) op het kaart roosterpunt valt. Het rechter-boven punt zelf ligt nu in de kaart marge. De andere hoekpunten verschuiven we ook zodat de roosterpunten op de goede kaart posities komen te staan. Dit vereist enig herhaald schuifwerk. 

Om een hoekpunt nauwkeurig te verschuiven, selecteert u het hoekpunt (b.v. met de muis). Het hoekpunt wordt dan rood. Met de pijltjes toetsen kan de locatie vervolgens precies worden aangepast.

Is dit gebeurt en de kaart is van zeer goede kwaliteit dan zijn we klaar en kunnen door naar het laatste paneel om de kaart te genereren. Vaak zien we nu de vervormingen van de kaart doordat de roosters op de kaart en die door TopoAlbum zijn getekend niet geheel samenvallen. In het volgende wordt deze correctie procedure beschreven.

Rooster aanpassingen met ijkpunten

Als de hoekpunten goed zijn geplaatst kan verdere verfijning van het coördinaten rooster worden aangebracht om te corrigeren voor afwijkingen van de kaart. Op deze kaart is daarvoor alleen het kaartpunt (55000,135000) nabij het midden van het rooster beschikbaar. Op de kaartscan staat hier een 5 km kaart rooster kruisje dat, ideaal gesproken, precies op (onder) het rood gestippelde coördinaten rooster moet liggen. Als dit niet het geval is, dan maken we op deze plaats een nieuw verschuifbaar roosterpunt (een rooster ijkpunt)  door met de rechter muisknop te klikken.

Er verschijnen 5 nieuwe rooster ijkpunten, alle op posities die overeen moeten komen met rooster kruisjes op de kaart. Alle ijkpunten kunnen nu naar de goede posities op de kaart worden geschoven, dat wil zeggen bovenop de roosterkruisjes op de kaartscan.

IJkpunten verwijderen en bewerken

Door een geselecteerd ijkpunt met de rechtermuis knop te raken, wordt die verwijderd. Dat gebeurt door alle ijkpunten langs de elkaar kruisende rooster lijnen te verwijderen. Het volgende figuur illustreert hoe ijkpunten configuraties er na het maken of verwijderen van ijkpunten er uit zien. 

Als een geselecteerd (rood) ijkpunt nogmaals met de linker muisknop wordt geraakt, dan verschijnt het "Positie ijk punt wijzigen" dialoog. Hier kunt u kaart coördinaten of ellipsoïde coördinaten instellen (niet beide tegelijk). De oost coördinaat geldt dan voor de hele verticale roosterlijn en de noord coördinaat geldt voor de hele horizontale roosterlijn. De ellipsoïde coördinaten gelden alleen voor het snijpunt van die lijnen (ofwel alleen voor het ijkpunt).

Ook is het mogelijk om een (bestaand) waypoint te kiezen, die bijvoorbeeld op een overlappende kaart of door GPS meting ter plaatse is gedefinieerd. De coördinaten voor het ijkpunt worden dan overgenomen van dit waypoint. De juiste plaats van het ijkpunt op de kaart afbeelding moet nog steeds worden aangegeven door het nauwkeurig hier naar toe te verschuiven.

Het rooster gebied clippen

Een gedeelte van het rooster valt nu buiten de kaart en ligt in de kaart marge. De groen getekende rechthoek definieert een clipzone; hiermee kunnen we er voor zorgen dat het gebied in de marge niet wordt geïmporteerd. Alleen het gebied dat zowel binnen het zwarte rooster als binnen de groene clipzone valt is van belang. We verschuiven daarom het linker-boven hoekpunt van de groene clipzone naar het linker-boven hoekpunt van de kaart; de linker-onder en rechter-boven clipzone hoeken gaan naar de kaart rand. 

Nadat de clipzone is geplaatst kiezen we Next voor het volgende (en laatste) wizzard paneel.

Kaarten kiezen als bestemming voor dit kaartdeel

In dit laatste paneel kiezen we in welke kaarten we dit kaartdeel willen invoeren. De kaart Luxemburg is standaard al gemarkeerd. Andere geschikte kaarten (bijvoorbeeld België en Duitsland Zone 2, die het Luxemburgse gebied ook omvatten) kunnen nu (maar ook later, zie de volgende paragraaf) worden gemarkeerd. 

Verder is het mogelijk in dit paneel een bestand aan te geven (type cbm) waar de kaartdeel ijk informatie, zoals die met behulp van de wizzard is verzameld, wordt opgeslagen. Als u later de ijking van een kaartdeel verder wilt verfijnen, of het kaartdeel in andere kaarten wilt invoegen, dan kan dit bestand geopend worden in plaats van het kaartdeel afbeeldingbestand (type bmp). Alle waarden in de wizzard zijn dan correct ingevuld.

Met "Finish" wordt het werk tot uitvoering gebracht. Het kaartdeel wordt met behulp van interpolaties en transformaties omgezet. Dit kan, afhankelijk van de grootte van het kaartgebied, het aantal projecties en de projectietypes van de kaarten, enige tijd duren. Als deze taak is volbracht dan verdwijnt de wizzard, wordt het kaartvenster vernieuwd en staat het nieuwe kaartdeel op het scherm.

Nu nog 36 kaartdelen scannen en 47 kaartdelen invoeren en de volledige kaart van Luxemburg is in TopoAlbum opgenomen. Het resultaat kan op verschillende schalen worden bekeken. Natuurlijk is het resultaat op b.v. schaal 1:100000 onduidelijk, en de schaal 1:25000 bevat natuurlijk niet meer detail dan de 1:50000 kaart. Wel is de vergroting handig bij het plannen van routes.

Om meer overzicht te verkrijgen kunt u een kaart op schaal 1:100000 of 1:250000 scannen, of gepaste satellietfoto's zoeken en invoeren; die wordt dan als achtergrond gebruikt voor eventueel nog niet gescande gebieden. Op plaatsen waar meer detail gewenst is scant u kaarten van 1:25000.

De Grote Topografische Atlas

In het tweede voorbeeld scannen we een kaart uit de Grote Topografische Atlas van Vlakland (nee, niet van Nederland: dat is eenvoudigweg te duur om in deze website te laten zien) op schaal 1:50000.

Het probleem is hier dat de kaart doorloopt tot in het midden van het boek. Het hiernaast afgebeelde kaart fragment illustreert dit; het gedeelte oost 283 tot oost 284 heeft de scanner niet compleet kunnen scannen.

Om het kaartdeel in te voeren starten we weer de wizzard en geven het bestandsnaam, de kaart en de oorspronkelijke schaal.

Met Next komen we in het tweede paneel waarin de grenzen van het in te voeren gebied worden gevraagd. We geven op Oost 283000 tot 291000 meter en Noord 377000 tot 389000 meter, ook al komt Oost 283000 niet op de gescande kaart voor.

Met Next volgt weer het volgende wizzard paneel waar we worden gevraagd om de hoekpunten op de kaart aan te geven. We zetten eerst de rechter boven en onder punten op hun plaats: die is netjes gescand. Dan zetten we de linker onder en boven punten zo dat de roosters van TopoAlbum en de kaart zo goed als samenvallen.

Het linker boven rooster hoekpunt valt nu buiten de kaart. Dit is niet erg omdat alleen het gebied binnen het groene clip gebied en het rooster wordt ingevoerd. We kijken nu naar het binnengebied van de kaart. Hoewel de meeste roosterlijnen samenvallen, zijn er toch kleine afwijkingen te zien. Dit is waar het papier is gekrompen of gerekt of de scanner fouten heeft geintroduceerd.

We introduceren een ijkpunt waar de afwijking het grootst is (met een klik van de rechter muis toets) en verschuiven deze zo dat de roosterlijnen nu wel samenvallen.

Bijna het hele rooster is nu goed. Zijn er nog afwijkingen dan maken we weer een nieuw ijkpunt. Dan gaan we met Next naar het laatste wizzard paneel.

Met Finish wordt het kaartdeel ingevoerd en automatisch in het kaartvenster geplaatst. 

Tot zover het scannen van kaartdelen. Welke kaartdelen op de kaart worden getoond kunt u op verschillende manieren instellen. Daarover later meer in Kaart tonen. Hier eerst iets over het invoeren van satelliet foto's, vaak gratis te laden en mooi om naar te kijken. Het geeft een kaart een echtheidskarakter als we die kunnen combineren met echte satelliet foto's.